20. yüzyıl boyunca yönetim ve liderlik kavramları görece öngörülebilir bir dünyada, kurumların temel konusu olan üretimin organize edilmesi ve mükemmelleştirilmesi etrafında şekillenmiştir. Girdilerin ve çıktıların on yıllık aralıklarda hafif değişimlere uğradığı endüstrilerin yönetimlerinin en büyük konusu planlamadır. Geleneksel mühendislik mezunları, seri üretim yapan makinalar, sendikalı işçiler, geleneksel yöntemlerle çalışan idari kadroların doğru şekilde tek bir merkezden planlamasına ihtiyaç vardır. Bir liderin çözmesi gereken problem en düşük maliyetle, en yüksek kalitede malı, büyük ekonomik ölçeklerde üretmektir.
Böyle bir dünyada endüstriyel kurumları çok iyi organize olmuş karınca yuvalarına veya arı kovanlarına benzetebiliriz. Net görev tanımları ve her şeyi en iyi bilen yöneticiler ve merkezden belirlenen strateji… Böyle yapıların tepesindeki karar vericiler ve kritik noktasındaki yöneticiler benzer bazı özellikler sergilemiştir:
Büyük bir karizma
Şirketin varlığı içinde önemli bir yer kaplama
Başarının tartışmasız sebebi ve sahibi
Çok büyük bir hırs ve ego
Önemli pozisyonların seyrek olarak değiştiği ve terfinin uzun deneyimler ve yüksek bir yaş ortalaması ile mümkün olduğu zamanlar. Böyle bir dönemde yüksek pozisyonlarda olmadıkça çalışanların ve orta kademe yöneticilerin iş tatmini ve ortak kararlara katılımı oldukça düşüktür. Yetenek kavramının esamesinin pek okunmadığı, karizmatik liderlerin hiç değişmeyecekmiş gibi düşünüldüğü ve ikame sistemlerinin yöneticilerin rakip yaratmama arzusuna çokça yenik düştüğü zamanlardan bahsediyoruz.
Böyle zamanlarda bir lider adayının, çiçeği burnunda bir yöneticinin rol modeli her şeyi en iyi bilen, karizmatik üst düzey yöneticilerdir: Bu başarılı örnekleri ne kadar iyi taklit edersen zamanı geldiğinde sen de onlar gibi “hüküm sürebilir” ve “en doğru kararları” veren, hayran olunan bir yönetici olabilirsin. Bu dönemde karizmatik liderlerin özellikleri temel alınarak liderlik üzerine yazılmış popüler kitaplar liderliğin “değişmez” ve “sihirli” kurallarını tanımlama iddiasındadır: Liderliğin yedi karakteristiği, beş özelliği, üç altın kuralı gibi kitaplara sıkça rastlamışızdır.
Karizmatilk liderlik 21. yüzyıl iş hayatının ihtiyaçlarına cevap veremez. Neden mi? Bunun için VUCA nedir? yazımızı okuyabilirsiniz.